نقشه‌کشیدن برای درآمد بیشتر .... این آلودگی و نکبتی روحی است که بزرگ‌ترین سد راه تکامل انسان می‌شود. مثل پرنده‌ای می‌ماند که به پایش سنگی ببندند. هرچه این سنگ بزرگ‌تر باشد بیشتر مانع از پرواز می‌شود. پرنده هنر پرواز و ابزارهای آن را دارد؛ اما سنگ مانع می‌شود.

وقتی انسان مالش را با زحمت پیدا می‌کند خیلی به آن دلبستگی پیدا می‌کند.

وقتی به آن دلبسته شد، اولاً: قوای فکری، عاطفی و احساسی‌اش به همان جهت سوق داده می‌شود. حال اگر به او بگویند: پولی را که به دست آورده‌ای به دیگران انفاق کن! این کار برای او خیلی خیلی سخت است؛ حتی دادن خمس و سایر واجبات آن هم برای انسان سخت است. این تعلقی است که انسان به امور دنیا پیدا می‌کند و این خیلی خطرناک است و اگر رشد کند می‌تواند انسان را به کفر بکشاند، همان‌طور که خیلی‌ها را کشانده است. لااقل فکر انسان را مشغول می‌کند و باعث می‌شود آن وقتی را که باید صرف عبادت و رشد معنوی کند، صرف نقشه‌کشیدن برای درآمد بیشتر کند. این آلودگی و نکبتی روحی است که بزرگ‌ترین سد راه تکامل انسان می‌شود.

مثل پرنده‌ای می‌ماند که به پایش سنگی ببندند. هرچه این سنگ بزرگ‌تر باشد بیشتر مانع از پرواز می‌شود. پرنده هنر پرواز و ابزارهای آن را دارد؛ اما سنگ مانع می‌شود.

انسان عقل و شعور و معرفت دارد و تعلیمات انبیاء را دیده است و می‌داند سعادت ابدی در بهشت است و این دنیا بازیچه‌ای بیش نیست. إِنَّمَا الحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ»؛[1] اما در عمل فراموش می‌کند. اگر اسکناسی را گم کند خواب از چشمش می‌رود و در نماز هم فکرش مشغول می‌شود. این‌ها نشانه تعلق به دنیاست. آیا چنین کسی حال عبادت پیدا می‌کند؟ آیا می‌تواند سحرخیز باشد و با نشاط در پیشگاه خدا راز و نیاز کند؟ این تعلق، آلودگی روحی است.

دوای آن در این آیه شریف بیان شده است که می‌فرماید: «لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ؛ اگر می‌خواهید پاک شوید باید کمی از چیزهای زیادی را بزنید و هرس کنید. باید مقداری از پول‌هایی را که جمع کرده‌اید به دیگران بدهید، و گرنه دلبستگی‌ها نمی‌گذارد پیش بروید. دلبستگی‌ها سنگی است که به پای شما بسته شده است؛ اگر می‌خواهید پرواز کنید باید سنگ را باز کنید.

پرداخت قسمتی از مال را خدا تحت عنوان خمس و زکات واجب کرده است؛ ولی راهش را هم باز گذاشته تا بیشتر انفاق کنید؛ البته انسان در هر کاری باید اعتدال را رعایت کند. به هر حال بهترین راه کم کردن تعلقات دنیوی کمک کردن به دیگران است.

قرآن می‌فرماید: «هرگز به نیکی، سعادت و پاکی نخواهید رسید مگر این‌که از آن چیزهایی که دوست دارید انفاق کنید»[2] نه چیزهایی که اسباب زحمت است و می‌خواهید دور بریزید. اتفاقاً قرآن روی این نکته تأکید دارد و می‌فرماید: ؛ اى اهل ایمان! از قسمت‌هاى پاکیزه اموالى که به دست آورده‌‏اید، و از آنچه از زمین براى شما خارج ساخته‏‌ایم انفاق کنید! و براى انفاق، به سراغ قسمت‌هاى ناپاک نروید در حالى که خود شما حاضر نیستید آن‌ها را بپذیرید، مگر از روى اغماض و کراهت! و بدانید خداوند، بی‌نیاز و شایسته ستایش است.»[3]

پس با دادن انفاق؛که زکات و خمس را هم شامل می‌شود دل از این آلودگی پاک می‌شود. قرآن خطاب به پیامبر می‌فرماید: «از مردم زکات بگیر تا با گرفتن زکات آن‌ها را پاک کنی.»[4]

دلبستگی به مال دنیا که مانع از علاقه به آخرت و انس با خدا و عبادت خدا می‌شود، با دادن زکات از بین می‌رود؛ لذا حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها می‌فرمایند: «خداوند زکات را قرار داد تا دل و جان شما را پاک کند.»[5]

در فرهنگ ما شایع شده که می‌گوییم: با دادن خمس و زکات مالت را پاک کن! این به خاطر این است که با وجود حقوق واجب الهی در میان اموال ما تصرف در مال حرام می‌شود و حرام نجس است و مال را نجس و پلید می‌کند؛ لذا می‌گویند: مالت را پاک کن! این تعبیر هم صحیح است؛ اما مسئله اصلی پاک شدن جان آدمی است.

فایده دوم انفاق کردن یا همان زکات دادن، فایده‌ای دنیوی است و آن این است که با دادن زکات روزیتان هم در همین عالم وسیع می‌شود. اطاعت خدا و رعایت احکام الهی باعث می‌شود که خدای متعال باب رحمتی را به روی انسان باز کند به گونه‌ای که خود انسان هم نمی‌تواند حساب کند.

قرآن می‌فرماید:«تقوا باعث می‌شود که خدا روزی را وسیع کند. این پاداشی الهی است که خدا به انسان با تقوا می‌دهد.»[6] این یکی از دلائل زیاد شدن روزی به وسیله زکات است.

دلیل دیگر راهی است که م?منین با تجربه عملی به آن رسیده‌اند. یکی از آقایان اهل علم را می‌شناسم که واقعاً مظهر سخاوت و کرم است. من ندیدم کسی این‌قدر راحت بذل و بخشش کند. ایشان می‌گفت: هر وقت من این بخشش‌ها را داشته باشم سرمایه‌‌ام بی‌حساب اضافه می‌شود. نمونه‌اش این است که امسال صد رأس از میش‌های من دوقلو زاییدند. این را همه تجربه کرده‌ایم که وقتی زکات می‌دهیم بلا دفع می‌شود و مال مان برکت پیدا می‌کند؛ چرا؟ نمی‌دانیم.

یکی از فایده‌های زکات دادن این است که در جامعه برای مستضعفین قدرت خرید ایجاد می‌کند. گردش پول باعث رشد اقتصادی می‌شود. طبعاً آن‌هایی که پول بیشتری دارند باید مقداری از آن را به آن‌هایی که کمتر دارند منتقل کنند. پس هم از راه تجربه، هم از راه استدلال علمی و هم از راه بیان قرآنی ما می‌فهمیم که انفاق کردن باعث بهبود وضع اقتصادی می‌شود.

پی نوشت ها:

[1]:«اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَتَکَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَکُونُ حُطَامًا وَفِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُورِ».[سوره:الحدید آیه:20]

[2]:[آل‌عمران، 92.]

[3]:««یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَیِّباتِ ما کَسَبْتُمْ وَ مِمَّا أَخْرَجْنا لَکُمْ مِنَ الْأَرْضِ وَ لا تَیَمَّمُوا الْخَبیثَ مِنْهُ تُنْفِقُونَ وَ لَسْتُمْ بِآخِذیهِ إِلاَّ أَنْ تُغْمِضُوا فیهِ وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ غَنِیٌّ حَمیدٌ»[بقره، 267]

[4]:«خُذْ مِنْ أَمْوَالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَتُزَکِّیهِم بِهَا»[توبه، 102.]

[5]:«فجعل الله الایمان تطهیراً لکم من الشرک، والصلاه تنزیهاً لکم عن الکبر و الزکاه تزکیه للنفس و نماءً فی الرزق، والصیام تثبیتاً للاءخلاص، والحج تشییداً للدین و العدل تنسیقاً للقلوب، و طاعتنا نظاماً للمله، و امامتنا أماناً من الفرقه، والجهاد غرّاً للاءسلام و ذلاًّ لاءهل الکفر و النفاق.»[اعیان الشیعه، ج 1، ص 461.]

[6]:« وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا * وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لَا یَحْتَسِبُ؛»[طلاق، 2 و 3.]